Uønskte hendingar

Av og til opplever vi ein situasjon som er så hysterisk artig at vi berre må dele han med nokon. Men situasjonar som var uskuldige då dei oppstod, kan lett mistydast når dei blir spreidde på nett og delte med andre. Og det er fort gjort å miste kontrollen. Når eit bilete, ein film eller ein tekst først er publisert, kan dette lett spreiast vidare, og dukke opp andre stader enn det var tenkt.

Mobbing? Det var berre for å tulle 

Det er du som bestemmer kva du vil dele med resten av verda. Men det betyr også at du har ansvar for å tenkje deg om før du sender ut eller vidaresender informasjon og påstandar om andre.

Vi har alle ulike grenser for kva vi opplever som greitt og ikkje. Den meldinga du skreiv på spøk, blir kanskje ikkje oppfatta som særleg morosam av den som får meldinga. Festbiletet du la ut av kompisen din laurdag kveld, vekkjer kanskje ikkje like stor latter hjå han søndag morgon. Kan det du publiserer eller deler blir sett på som mobbing? Og kven har ansvaret når personlege bilete og informasjon hamnar på avvegar? Du må difor alltid tenkje over kva konsekvensar du utset deg sjølv og andre for.

Anonymitet

Mange opplever det enklare å henge ut andre på nett når dei sjølv kan vere anonyme. Somme  føler seg tøffare bak skjermen, og terskelen for å plage andre via sosiale medium kan vere lågare enn for å slengje skjellsord til nokon ansikt til ansikt. Du oppfattar ikkje ansiktsuttrykket eller kroppshaldninga til mottakaren gjennom digital kommunikasjon, noko som fort kan føre til at du får mindre empati og  medkjensle med den andre. Når du ikkje ser dei du snakkar med (eller snakkar om), blir heller ikkje situasjonar opplevde på same måte, og du blir kanskje meir direkte og ufin i måten du formidlar bodskapen på.

Det kan verke som uskuldig moro å sende ei anonym melding eller eit bilete når du sit saman med vener, men mottakaren kan derimot oppfatte det som svært krenkande og respektlaust. Kommentarar eller mobbing på nett kan dessutan ofte følast verre om du ikkje veit kven som står bak eller kor mange som har fått det med seg. Det gjev ei sterk kjensle av utryggleik ikkje å vite.

Store konsekvensar - vanskeleg å angre

Du har rett til å seie nei til at bilete, filmar eller annan informasjon om deg blir spreidde av andre på nett. Trugsmål, sjikane, falske påstandar eller brot på privatlivets fred kan faktisk straffast etter straffelova, sjølv om kommentaren vart skriven på spøk. Du må difor halde deg til dei lovene og reglane som finst om du publiserer noko.

Det kan vere gøy at mange likar eit bilete du har lagt ut, og di fleire som likar biletet, di meir synleg blir det. Men, sidan både bilete, filmar, meldingar og innlegg kan spreiast i stor fart, og plutseleg også kan dukke opp i andre og kanskje uønskte kanalar, er det viktig å ha kunnskap om reglane, og å ta gode og gjennomtenkte val. Nokre gongar kan det vere nesten umogleg å fjerne opplysningar, bilete eller film som er delt på nett. Og sjølv om du slettar informasjonen du publiserte, kan du risikere at andre i mellomtida har kopiert og delt den andre stader. Søkemotorar og nettlesarar kan også ha arkivert og indeksert innhaldet.

Skjult mobbing?

Men, kan det oppfattast som mobbing om du ikkje gjer noko? Det finst måtar å vere mot andre  på som lett kan sjåast på som skjult mobbing. Om nokon legg ut eit bilete av seg sjølv og ingen trykkjer at dei likar det, vil det kunne  følast sårande. Det ikkje å like bilete, ikkje  invitere til arrangement, ikkje dele innhald med eller ikkje «bli ven med» einskildpersonar i ulike sosiale medium og liknande, vil kunne vere med på å gje ein person ei kjensle av utfrysing. Digital ekskludering og isolasjon kan følast like ille som direkte mobbing ansikt til ansikt.

Denne typen mobbing er meir skjult for dei vaksne, men er gjerne veldig synleg mellom dei unge sjølv.  Vi har alle eit ansvar for å seie ifrå eller gripe inn når vi ser at nokon blir behandla dårleg. Ved å vere tilskodar til ein slik situasjon utan å seie ifrå til nokon eller hjelpe offeret, er du ein passiv deltakar. Det er ikkje berre dei som gjer noko aktivt som blir definerte som mobbarar. Ved å ikkje seie ifrå eller unnlate å hjelpe er du også med på å oppretthalde mobbinga.

Offeret har aldri skulda!

Dei som opplever uønskte hendingar på nett - anten det er mobbing, bilete eller filmar på avvegar, utpressing eller anna – er ofte i ein svært fortvila situasjon. Mange har hatt problem over  lengre tid, men dei vegrar seg for å søkje hjelp fordi det følast ubehageleg. Sakene er ofte prega av tabu (det er vanskeleg å snakke om det) og mange føler også sjølv skuld for det som har skjedd. Dei ønskjer ikkje å involvere korkje vener, foreldre, lærarar eller lokalt politi, men vil berre at saka skal forsvinne. Problemet er gjerne at det er det motsette som skjer. Ved ikkje å få hjelp, kan problema berre bli verre.

Det viser seg at mange saker blir løyste på kort tid når dei som har problem søkjer hjelp. Tenesta Slettmeg.no utviklar til dømes stadig ny metodikk for å hjelpe personar som er blitt krenka på nettet.

Det er mange vaksne som jobbar med å hjelpe unge som har det vanskeleg, og som veit kor-leis ein kan gå fram når problema tårnar seg opp. Om det følast ubehageleg å snakke med nokon du kjenner i første omgang, kan løysinga vere å ringje til ein hjelpetelefon der du kan vere anonym.

Sjå tips i faktaboksane under om kven du kan kontakte.

Vi har alle eit ansvar for korleis vi oppfører oss på nett. Bruk det!